Wszystko czego potrzebuje mózg jest transportowane siecią dużych, małych i najmniejszych tętniczek zwanych kapilarami. Od właściwego ukrwienia mózgu zależy sprawne funkcjonowanie całego organizmu. Czasami ten system zawodzi. Zazwyczaj mówi się o dwóch patomechanizmach powstawania takiej sytuacji.
- tętnicę docierającą do mózgu zatyka zakrzep lub następuje jej krytyczne przewężenie (najczęściej z powodu miażdżycy, zatorowości naczyń pochodzenia sercowego, choroby małych naczyń mózgowych,znacznego spadeku ciśnienia tętniczego, przy współistnieniu krytycznego zwężenia lub niedrożności naczyń zewnątrzmózgowych) - wtedy mamy do czynienia z tzw. udarem niedokrwiennym (UN),
- pod wpływem nadciśnienia pęka krucha ściana tętnicy mózgowej i krew zalewa fragment mózgu uszkadzając znajdujące się w nim ośrodki - jest to udar krwotoczny(UK).
Wskutek udaru mózgu, czy to niedokrwiennego, czy krwotoczego, powstaje ognisko martwicy, w większości przypadków widoczne w obrazach TK lub MRI. Jest to centralnie położony rdzeń oraz obwodowa „strefę półcienia” – penumbra, czyli obszar tkanki nerwowej, w którym przepływ krwi jest na tyle mały, że wywołuje objawy kliniczne , ale nie doprowadza do natychmiastowej śmierci neuronów. Wykrytą podczas badania tomografii komputerowej przeszkodę(UN) trzeba jak najszybciej rozpuścić specjalnym lekiem (tzw. tkankowym aktywatorem plazminogenu), który najlepiej działa do trzech godzin od wystąpienia pierwszych objawów. Dlatego właśnie czas przetransportowania chorego jest tak niezwykle ważny. Zdarza się jednak, że rozpuszczanie zakrzepu i udrożnienie tętnicy nie jest możliwe lub nie przynosi efektu. Wtedy z pomoc przychodzi chirurgia. Neurochirurg może wykonać tzw. dekompresję, czyli zdjęcie kości pokrywy czaszki, aby nabrzmiała na skutek ucisku tkanka mózgowa(UK) mogła swobodnie wydostać się na zewnątrz i tam w sterylnych warunkach przeczekać krytyczny stan. W tym czasie pozostałe obszary, nie objęte podstawowym patomechanizmem, są nienaruszone i po ustąpieniu obrzęku i innych wtómych, przejsciowycn objawów udaru podejmują ponownie swoją pracę. Natomiast w przypadku urazu mózgu nie jest do końca wiadomo, jakie są pierwotne i wtórne zmiany patologiczne spowodowane urazem i jego następstwami. Skutki ich niejednorodnych, rozproszonych i praktycznie niewykrywalnych uszkodzeń są nieprzewidywalne. Wiele osób, które przeżyją uraz mózgu, cierpi w następstwie na różnorodne zaburzenia procesów poznawczych, emocjonalnych i behawioralych, które nie mieszczą się w tradycyjnych kategoriach diagnostycznych. Liczne badania potwierdzają, że prawo- i lewostronne uszkodzenia mózgu zaburzają stan emocjonalny człowieka, utrudniają jego prawidłowe funkcjonowanie w życiu codziennym (szczególnie w wyniku zaburzonej komunikacji). Analiza danych klinicznych dowodzi, że wartość diagnostyczna objawów zaburzeń emocjonalnych wpływa dodatnio na trafność diagnozy medycznej. Opis zaburzeń emocjonalnych spowodowanych uszkodzeniem mózgu nie jest jedynie uzupełnieniem opisu innych objawów, ale ma duże znaczenie w diagnozie i dalszej terapii.
Pacjenci z prawostronnym uszkodzeniem mózgu istotnie częściej ujawniają labilność (zmiennośc) emocjonalną, reagując płaczem w nieoczekiwanych momentach bądź nieadekwatnym do sytuacji śmiechem. Ponadto, częściej też przejawiają zachowania dysforyczne (przekleństwa, ostre odmowy), euforyzację nastroju (napady mówienia, tendencja do dowcipkowania), reakcję obojętności na swój stan zdrowia bądź nawet potrzebę zaprzeczania własnej chorobie. Zaburzone poczucie choroby w tej grupie osób ujawniało się między innymi w konfabulacjach zaprzeczających istnieniu choroby oraz w wyraźnej niechęci do sparaliżowanej części ciała. Ujawniała się tendencja do przeceniania własnych możliwości oraz obniżonego krytycyzmu. Chorzy ci usiłują dowieść, że są całkowicie sprawni aktywni, reagując zarazem dysforią (drażliwość, wybuchy gniewu, agresja) w sytuacji niemożności wykonania poleconego zadania. , np. podniesienia sparaliżowanej kończyny).
Osoby z uszkodzeniem lewej półkuli mózgu przejawiały zniechęcenie, żal z powodu zaburzeń bądź niepoprawnego wykonania różnych zadań. Częściej też zgłaszały szereg skarg somatycznych (mrowienie ręki, nogi, bóle głowy) i psychicznych (smutek, zaburzenia snu, poczucie rezygnacji). Częściej zapewniały o niemożności wykonania powierzanych im zadań. U pacjentów z lewostronnym uszkodzeniem mózgu procesy komunikacji emocji są zachowane. Tyle w skrócie o emocjach w uszkodzonym mózgu, bo to one w neuroterapii odgrywają szczególną i niedocenianą rolę.
Liczne już dziś badania nad neuroplastycznością kompensacyjną po uszkodzeniach mózgu pokazują, że upośledzona w wyniku operacji, urazu czy udaru funkcja może częściowo lub całkowicie powrócić. Dzieje się tak, ponieważ często inne struktury korowe lub podkorowe przejmują funkcje okolic uszkodzonych. Następuje początkowe wzmocnienie istniejących szlaków nerwowych i ustalanieia nowych połączeń. Co więcej, wokół obszarów dotkniętych udarem oraz w odległych regionach mózgu, powstają zmiany plastyczne związane z obserwowalnym na poziomie behawioralnym przywracaniem utraconych funkcji pacjenta. Naprawianie uszkodzeń OUN może być przeprowadzone na trzy sposoby:
- przywracanie funkcji - skupia się na uszkodzonej składowej funkcji. Opiera się na teorii nadmiarowości (redundacji).
- ponowne kształtowanie funkcji - „ominięcie" zaburzonego elementu - pacjenta skłania się do wykonania określonej czynności w inny sposób (np.,wykorzystanie innych mięśni do zastąpienia porażonego). Opiera się na teorii strategu alternawnych.
- kompensacja - maksymalne usprawnienie przy wykorzystaniu wszystkich niezaburzonych elementów. Opiera się na teorii działania zastępczego
Kompensacją rządzą cztery prawa sformułowane przez Anochina:
- każdy żywy organizm ma mechanizmy fizjologiczne pozwalające na zastąpienie funkcji różnych narządów, których prawidłowe funkcjonowanie zostało zaburzone.
- uruchomienie rezerw kompensacyjnych może nastąpić tylko w sytuacji zaburzenia podstawowych mechanizmów fizjologicznych, które są odpowiedzialne za daną funkcję.
- procesy kompensacji zostają uruchomione bez udziału woli i niezależnie od tego który narząd uleł uszkodzeniu. Ten samoistny proces przeważnie nie jest korzystny dla odzyskania utraconej funkcji, i dlatego wymaga sterowania.
- powrót i reedukacja utraconych funkcji nie są procesem trwałym. Dlatego wymaiją one stałej stymulacji poprzez stosowanie korzystnie dobranych bodźców fizjologicznych.
Nowoczene badania mózgu (neuroobrazowania ) pozwoliły na poznanie mechanizmów naprawczych w mózgowiu. Są to:
- mechanizmy strukturalne (synteza białek, strukturalna modyfikacja neuronów, stała zmiana w neuromodulatorach, neurprzekaźnikach i ich receptorach)
- funkcjonalne (tworzenie się nowych połączeń w OUN, pobudzanie bocznicowania neuronów (ang.sprouting) i wzmożony wzrost aksonów)
W przypadku udaru, który generalnie dotyczy starszych pacjentów, istotna rolę w zachodzących zmianach neuroplastycznych odgrywa wpływ jednej półkuli mózgu na drugą. Uszkodzenie w obrębie określonego obszaru funkcjonalnego w jednej z półkul skutkuje wyraźnym wzrostem pobudzenia w półkuli nieuszkodzonej. Jest to pobudzenie wywołane najprawdopodobniej głównie redukcją hamowania międzypółkulowego z uszkodzonej półkuli oraz intensywnym używaniem półkuli zdrowej. Badania kliniczne potwierdzają taki wzrost korowego pobudzenia i spadek wewnątrz-korowego hamowania po stronie nie dotkniętej uszkodzeniem u pacjentów po udarze. Uważa się, że taka wysoka aktywacja powoduje jednocześnie silniejsze niż normalnie hamowanie w rejonie obszaru uszkodzonego, co może mieć korzystny wpływ, ograniczając toksyczną hiperpobudliwość i prowadząc do ograniczenia rozmiaru uszkodzenia (Pascual-Leone i współaut. 2005). W późniejszym okresie po udarze zwiększona aktywność nieuszkodzonej półkuli na ogół słabnie i wpływy hamujące obszar wokół ogniska udaru zmniejszają się, co ułatwia zachodzenie zmian plastycznych. Część badaczy uważa tę poudarową nadaktywność za przejaw plastyczności kompensacyjnej. Inni zaś twierdzą, że po uszkodzeniu, na skutek rywalizacji międzypółkulowej, nadmierna aktywacja nieuszkodzonej półkuli ma niekorzystny wpływ na odzyskiwanie funkcji przez półkulę dotkniętą udarem. Niektóre badania kliniczne z użyciem neuroobrazowania istotnie wykazały, że długotrwała, utrzymująca się aktywacja ipsilateralna(po tej samej stronie ciała) podczas wykonywania zadań ruchowych przez pacjenta, idzie w parze ze słabym wykonaniem motorycznym. Z kolei, wraz z wyraźną poprawą funkcji ruchowych u pacjenta obserwuje się spadek aktywności w zdrowej półkuli połączony ze wzrostem aktywności w półkuli dotkniętej udarem (Cybulska-Klosowicz i Kossut-2006). Co więcej, powiedziono, że wzorzec aktywności mózgu u pacjentów z dobrym odtwarzaniem funkcji ruchowych po wylewie jest podobny do tego obserwowanego u ludzi zdrowych. Z tego powodu, uzasadnione wydaje się być podejście, zgodnie z którym redukcja hamowania skierowanego do półkuli uszkodzonej może sprzyjać odzyskiwaniu funkcji ruchowych. Wśród klinicystów można spotkać się również z opinią, że uwolnienie uszkodzonej półkuli od wpływów półkuli zdrowej może wzmagać procesy neuroplastyczności. Potwierdzają to także eksperymenty na zwierzętach z przeciętym (całkowicie lub częściowo)spoidłem wielkim.
Metody rehabilitacji poszkodowanych w wyniku urazu czaszkowo-mózgowego w wielu szczegółach pokrywają się z zasadami rehabilitacji po udarze mózgu. Istnieją jednak istotne różnice, które należy podkreslić. Jeszcze kilkanaście lat temu uważano, że pacjent z udarem niedokrwiennym powinien spokojnie leżeć przez 3 tygodnie, a z udarem krwotocznym, spowodowanym wylewem krwi do mózgu, nawet półtora miesiąca. W efekcie większość chorych skazana była na wielotygodniowe leżenie w łóżku, z którego najczęściej nie mogła się podnieść. Umierali oni z powodu powikłań, odleżyn i zapalenia płuc. Dziś dzięki nowemu podejściu do rehabilitacji jest inaczej. Potrzebni są fizjoterapeuci, logopedzi, neuropsycholodzy. Potrzebne są zmiany w świadomości lekarzy pacjentów i ich rodzin, że warto rozpoczynać ćwiczenia jak najwcześniej. Obecnie rehabilitacja neurologiczna rozpoczyna się niemal w tym samym momencie, kiedy rozpoznano udar. Program pracy z pacjentem jest dostosowany do jego stanu zdrowia. Trudno przewidzieć ostateczne efekty. Ale też z góry nie można powiedzieć, że pacjent nawet w najcięższym stanie nie będzie mógł wrócić po udarze do dawnej sprawności. Należy dać szansę i niczego nie zaniedbać. Szczególnej rehabilitacji wymagają chorzy po urazach głowy przebiegających z uszkodzeniem tkanek mózgu. Z reguły są oni młodsi od chorych po udarze. Niedowład połowiczy i afazja nogą pojawiać się w obu przypadkach. u chorych po urazie częściej i dłużej obserwuje się jakościowe i ilościowe zabużenia świadomości. Częściej obserwuje się objawy zespołu psychoorganicznego, nierzadko z pobudzeniem. W okresie późniejszym obserwuje się zaburzenia funkcji poznawczych i zaburzenia osobowości. U chorych tych częściej występują napady padaczkowe. Rokowanie i trudności w rehabilitacji osób po urazie czaszkowo-mózgowym zależą od rozległości uszkodzenia OUN, wieku, stopnia wstrząśnienia mózgu i od czasu trwania utraty świadomości. Śmiertelność wyraźnie wzrasta wraz z wiekiem osób poszkodowanych. W przeważającej części przypadków (ok. 70%) urazowi głowy towarzyszą inne obrażenia - co dodatkowo utrudnia i komplikuje rehabilitację. Wnioski płynące z badań stały się punktem wyjścia do opracowanych i stosowanych obecnie terapii behawioralnych i farmakologicznych skierowanych na regulację czasowego przebiegu zmian w międzypółkulowych oddziaływaniach po udarze oraz urazach mózgu. Zatem niezwykle istotnym, obok rehabilitacji ruchowej, jest równoległe prowadzenie terapii w zakresie zaburzeń czynności poznawczych. Przywrócenie możliwie najpełniejszej sprawności intelektualnej, która będzie w przyszlości ważyć o stopniu samodzielności pacjenta. Temu służą oferowane przez nas terapie : Neurofeedback i Neurobik.
W zakresie terapii ruchowej polecam ponizszy link. http://www.youtube.com/watch?v=MMTh2hWvB2g
UDARI i URAZY MÓZGU
Jeśli nasza odpowiedź nie satysfakcjonuję Cię, skonkretyzuj pytanie i przeslij je z zakładki "KONTAKT".